Życie mierzone w siedmioleciach

Gdy zobaczyłam książkę Joanny Olczak-Ronikier "Korczak. Próba biografii" na półce z nowościami w księgarni i tam ją przeglądałam, zastanawiałam się, co ja wiem o Korczaku... Wyszło mi na to, że niewiele i że to same banały: lekarz, pedagog, społecznik, autor książek dla dzieci... "Król Maciuś Pierwszy", "Koszałki Opałki" i "Bankructwo małego Dżeka"... Co jeszcze? Oczywiście, jak wszyscy wiedziałam o jego bohaterskiej śmierci, której mógł uniknąć.

Mało, o wiele za mało, dlatego nosiłam się z zamiarem przeczytania tej obszernej, szczegółowo udokumentowanej biografii. Dodatkową motywacją stało się dla mnie uznanie jej przez Lirael za Książkę Roku i przyznanie jej nagrody  Literackiego Oscara Lirael 2011 .

Co tam, nie ma co zwlekać, pomyślałam i zamówiłam książkę w mojej bibliotece. I dzisiaj jestem już po lekturze.

Wielką zasługą Joanny Olczak-Ronikier jest to, że odbrązowiła postać swojego bohatera, przedstawiła go jako człowieka z krwi i kości, który w młodości dobrze poznał tę bardziej mroczną stronę życia i w tym życiu próbował niemal wszystkiego. A jeżeli już wtedy koncentrował się jako dziennikarz na sprawach dydaktyki, problemach dzieci i ich wychowania, to pewnie wpływ na to miało jego własne dzieciństwo, fakt, że rodzice zbyt chętnie wyręczali się wynajętymi opiekunkami i guwernantkami. Wczesne dzieciństwo nie dało mu zatem pełni uczuć i należytego wsparcia emocjonalnego. Ani ze strony ojca, ani matki. Stąd zapewne tak częste motywy jego wczesnych prac publicystycznych, podkreślających potrzebę ściślejszych kontaktów rodziców z dziećmi. Ojciec odszedł, gdy Henryk miał niespełna dwadzieścia lat, a jego śmierć poprzedziła długa choroba psychiczna, która tych więzi z pewnością nie mogła ani wzmocnić, ani utrwalić. Natomiast kontakt dorosłego Henryka z matką rekompensował mu to, czego pewnie w dzieciństwie zabrakło. Sam o sobie mówił, że doświadczył bogactwa w dzieciństwie, biedy w młodości..., te doświadczenia ukształtowały go.  Czy jednak w podświadomości nie ma jeszcze jednego aspektu? Czy odrzucenie możliwości zostania ojcem wtedy, gdy to miało stać się faktem, nie spowodowało u niego poczucia winy, którą próbował przez całe swoje dorosłe życie zmazać? A może to strach, że choroba ojca okaże się dziedziczna? Trudno powiedzieć...

Joanna Olczak-Ronikier nie ogranicza się tylko i wyłącznie do przedstawienia życia Korczaka, jego  pracy literackiej i publicystycznej oraz działalności społecznej i pedagogicznej Doktora i jego najbliższego otoczenia, z którego chciałabym wymienić Stefanię Wilczyńską, lecz omawia je na tle bardzo szerokiej panoramy wydarzeń z przełomu wieków i pierwszej połowy XX wieku. Komentuje nie tylko te wydarzenia, ale i wybrane opracowania na interesujący ją temat, włączając w to kilkadziesiąt lat wcześniej wydaną biografię Korczaka autorstwa swojej matki, Hanny Mortkowicz-Olczakowej, wiele innych cytuje, uzupełniając swoją opowieść licznymi materiałami źródłowymi. Dlatego myślę, że do czytania tej biografii nie jest potrzebna szczegółowa wiedza o epoce, bo autorka, pisząc przystępnym językiem, daje zupełnie wystarczający ogólny zarys wydarzeń, które kierowały życiem jej bohatera. Nie ma dla niej tematów tabu, nie ma wątków, które lepiej przemilczeć. Można się z jej przedstawieniem Korczakowego życia na tle nie tak w końcu odległej epoki zgodzić lub nie, dlatego warto sięgnąć po tę książkę...

A wtedy wyjaśni się też tajemnica tytułu, którym opatrzyłam tych kilka zdań refleksji po lekturze.




Joanna Olczak-Ronikier: " Korczak. Próba biografii". W.A.B., Warszawa 2011, 479 s.

[Zdjęcie Janusza Korczaka pochodzi z Wikipedii a okładka książki z Merlina]