Maria Pruszkowska: "Przyślę panu list i klucz" i "Trędowata"

Do zamieszczenia tego fragmentu "Przyślę panu list i klucz" Marii Pruszkowskiej, drugiego już posta o książce Pruszkowskiej na tym blogu, zainspirował mnie Piotr Wójcicki, który w komentarzu pod tamtymi fragmentami książki dziwił się, jak można czytać "Trędowatą"... A najlepiej wyjaśnia to sama Maria Pruszkowska:

Okładka

"Z książek dla młodzieży przerzuciliśmy się na literaturę, tak zwaną wtedy brukową. Czytałyśmy Courths-Mahlerową, Zarzycką i Barclay i też bawiłyśmy się wspaniale. W końcu przyszła kolej na królową tego rodzaju książek, czyli Trędowatą.

Doszłam do przekonania, że książka ta jest szalenie interesującym zjawiskiem na horyzoncie czytelniczym. Nie ma chyba drugiej pozycji w literaturze, która by takie harce wyprawiała z odczuciami przejmującego się czytaną książką odbiorcy. Ja sama dzięki Trędowatej przeszłam trzy fazy, które mogłam zatytułować: Od szczytów do otchłani i od otchłani do szczytów.

Pierwsze zapoznanie się z Trędowatą miało przebieg podobny jak u wszystkich dziewcząt w wieku lat dwunastu-trzynastu. A więc płomienna miłość do Waldemara ordynata Michorowskiego i zalewanie się łzami, gdy Stefcia umarła. Docierała wtedy do mnie tylko melodramatyczna strona ksiązki. Nic innego nie widziałam i na nic innego nie zwróciłam uwagi. Przez jakieś dwa lata była to najukochańsza moja książka, pomimo pokpiwań Ojca i jeszcze gorszego natrząsania się ze mnie Matki za zdenerwowanie jej w Zakopanem.

Okładka

Potem przyszło opamiętanie. Zrozumiałam cały bezsens Trędowatej. Książka stała się irytująca i zeszła do rzędu książek kompletnie "nie czytable". Budziła też jakiś wstyd i żal, że była dawniej książką, którą się uwielbiało i polewało łzami. O Trędowatej nie lubiłam rozmawiać, bo obrzydliwie było łgać i kłamać, że zawsze potrafiłam się poznać na jej bezsensie, ale jeszcze głupiej przyznać się do łez i do uwielbienia dla bohaterów. Tak więc była to przez długie lata książka zepchnięta do otchłani i wstydliwie omijana w rozmowach.

Aż wreszcie przyszła trzecia faza, gdy Trędowata dźwignęła się znów z upadku.

Zawdzięczałam to właśnie czytaniu jej wraz z Lusią i Mizią przy milczącym aplauzie Barkisa-Połanieckiego. Byliśmy w czwórkę rozbawieni, że znależliśmy wreszcie klucz do Trędowatej i odpowiednie dla niej miejsce w naszej literaturze. Otóż Trędowatą należy czytać tak jak Wodehouse'a, Makuszyńskiego, Tarkingtona, a radości będzie wtedy co niemiara. Współczuliśmy ludziom, którzy przez snobizm wyrzekli się raz na zawsze Trędowatej i omijają ich te rozkosze. Stwierdziliśmy, że bije ona na głowę nawet wszelkie parodie na swój temat. Sama dla siebie jest parodią, i to parodią niesłychanie świeżą i interesującą, bo napisaną nieświadomie i ze śmiertelną powagą.

Oczarowana Trędowatą i jej nowym dla mnie obliczem natychmiast kupiłam ją i urządziłam uroczystą jej instalację w naszym Miesiącu Zatajonym, obok największych arcydzieł literatury. Ojciec, gdy to spostrzegł, zaczął wrzeszczeć, jak oparzony kot, bo myślał, że już zupełnie zgłupiałam, aczkolwiek nigdy za mądra nie byłam. Po krótkiej jednak prelekcji z mojej strony wziął Trędowatą do czytania i przez parę dni słychać było ryki śmiechu z jego kącika. Matka zaś poganiała go, ponieważ chciała jak najprędziej dorwać się do książki i przeczytać ją pod nowym kątem i też wziąć udział w rozkoszowaniu się Stefcią, która "biegała po lesie, unosząc się własnymi myślami" i Waldemarem, który stał "z męskim dreszczem rozkoszy" i któremu "zmysły wypełzły na usta"."

Maria Pruszkowska: "Przyślę panu list i klucz". Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1972, s. 91-92